Garaia: XVIII. mendea

Deskribapena:

Errege Bidea, oro har, 1760 eta 1779 artean garatzen da, eta Francisco Ibero arkitekto gipuzkoarra eta Martín José Areizaga bere finantzaketaren ideologoa da. Hasierako proiektuan, 1752rako jada antolatutakoan, adar nagusia Arlaban (Leintz-Gatzaga ondoan) eta Irun artean ondorengo herrietatik igarotzen zen: Leintz-Gatzaga, Eskoriatza, Aretxabaleta, Arrasate, Oñati, Legazpi, Urretxu, Zumarraga, Ezkioga, Itsasondo, Legorreta, Ikaztegieta, Alegia, Altzo, Tolosa, Irura, Villabona, Andoain, Urnieta, Hernani, Astigarraga, Errenteria, Oiartzun eta Irun. Baina Oñatiko eta Legazpiko ibilbidea kendu zenean, Udanaren bidez aldatu zen, Deskarga zeharkatzen zuen beste batekin ordezteko eta, horrela, zuzenean Urretxura iristeko.

Errepide berriak 378.947 oin (102,31 km) zituen guztira, eta probintziako diru-kutxek 4.475.708 belloi erreal ordaindu zituzten.

Garai batean, ordainlekua izan zuen Gatzaga, Aretxabaleta, Vergara, Eizaga, Urretxu, Urnieta eta Oiartzunen.

1854an, errege-dekretuz Donostia Gipuzkoako hiriburu izendatu zuten arte, benetako errepidea, Tolosatik Andoainera zetorrena, berez Urnietara zihoan, Zaldundegi, Posta, Babilonia, Araneder eta Mandazubitik igarota, Tellerigainetik Hernanira sartuz. Donostiara sartzeko adar bat zegoen Hernanitik.

Zaldundegi. Izena Zaldu-tik dator: caballo. Zaldunak dira zaldien ugazabak eta muntagak, klase nobleenak eta altuenak. Gizonezkoen etxea Zaldundegin zegoen, Errege-bidean, Urnietara iristen zirenean. Eraikin handia da, karratua, leiho asko eta balkoi zabalak dituena. Behealdean tabernarako eta aldi berean dendarako saila zuen.

Egia esan, Posta Ierdi izeneko antzinako baserria zen. Hantxe zuten geltokia garai bateko diligentziek, bertan zaldiak aldatzen zituzten eta han geratzen ziren Frantziatik Gortera zihoazen bidaiariak gaua igarotzera, edo alderantziz. Etxe horren ondoan zalditegiak edo ukuiluak zeuden Posta-txiki izeneko lekuan.

Posta etxearen aurrealdeko etxea taberna bat zen, eta bertan egiten zuten lo gurdizain, morroi, orgazain, mandazain, eta abarrek. Antza denez, taberna horri jatorri desberdineko jendea etortzen zelako etengabe, eta, ondorioz, hizkuntza desberdinez hitz egiten zuen jendea elkartzen zelako, Babel dorrea, hizkuntzen nahastearen sinboloa, gogoratuz, etxeari Babilonia izena eman zioten.

Araneder etxean estalpe handi batzuk zeuden, diligentziak gordetzeko.

Ondoren, Andoaindik Lasarterantz desbideratu zuten errepidea, hiriburu berriarekin lotura zuzena bilatuz.

Balorazioa: interes kulturala.